تای چی چوان سنتی خاندان یانگ

تولد تای چی چوآن

تولد تای چی چوآن
گفتگویی با استاد وو وِنهان (Wu Wenhan)، نسل پنجم وو/هاو تای چی چوان
 (بخش نخست)

Birth of Taijiquan

A Converstaion with Grand Master Wu Wenhan (吴文翰)

5th Generation of Wu Taijiquan (武太极 - 武禹襄 wǔ Yǔxiāng)

 مصاحبه کننده: دیو برت (Dave Barrett)

برگردان از پارسی به انگلیسی: مقداد عبدی (Meghdad Abdi)

 تاریخ مصاحبه: سال 2008

پیش گفتار مترجم (Translator's Foreword):

 مقاله پیش رو را سال ها پیش به پارسی برگرداندم که بخش نخست از مجموعه ی دو مقاله ی مهم با نام های "تولد تای چی چوان" و "تکامل تای چی چوان" می باشد. این دو حاصل گفتگویی با استاد وو ونهان نسل پنجم از اساتید وو/هاو تای چی است که در بین اساتید جامعه رزمی چین، به عنوان محققی برجسته و معتبر، بسیار شناخته شده هستند. به سبب تحقیقات گسترده و ژرف وی در زمینه تاریخچه پیدایش، توسعه و تکامل تای چی و انتشار مقالات متعدد در این زمینه (بیش از 200 مقاله) در مجلات و کتب معتبر هنرهای رزمی، لقب "قلم جامعه هنرهای رزمی (武林一支笔)" به وی اعطا شده است. بحث در خصوص ریشه های پیدایش و نحوه ی تکامل تای چی چوان بسیار است و دیدگاه های متفاوتی نیز طی سالیان در این زمینه ابراز شده است. اهمیت این مقاله آشنا شدن با یکی از دیدگاه های رایج و مهم به ویژه بین محققین تای چی در چین است که شاید در جامعه تای چی ایران کمتر شنیده شده باشد. به همین دلیل تصمیم گرفتم تا هر دوی این مقالات را به پارسی برگردانده و در اختیار علاقمندان قرار دهم. 

بخش نخست را سالها پیش بعد از ترجمه، در اختیار یکی از وبسایت های فعال در زمینه تای چی قرار دادم و به لطف ایشان در آن زمان منتشر گردید و تا مدتی در دسترس علاقمندان بود، ولی با گذشت زمان از دسترس خارج شد. حال با انجام اصلاحات اندکی در برگردان آن، دوباره منتشر و در اختیار علاقمندان و محققین تای چی قرار می گیرد. بخش دوم نیز در مراحل پایانی ترجمه می باشد و به محض آماده شدن منتشر خواهد شد. نسخه انگلیسی این دو مقاله در خبرنامه همایش بین المللی "تای چی چوان، سلامتی، آموزش و تبادل فرهنگها"، وابسته به انجمن بین المللی تای چی چوان خاندان یانگ در سال ۲۰۰۸ منتشر شده است.

امید است طرح این گونه مباحث گامی در راستای تحقیق بیشتر، آگاهی ژرف تر از نظرات اساتید و افزایش روحیه ی گفتگو در جامعه تای چی ایران باشد. 

با سپاس،

مقداد عبدی

اردیبهشت ماه سال ۱۳۹۶

 تولد تای چی چوآن

 دیو برت: بسیاری از مردم درکشور آمریکا با سبک وو/هاو تای چی چوان نا آشنا هستند. برای شروع گفتگو مایلم برای خوانندگان تفاوت های بین سبک یانگ و وو/هاو را توضیح دهید.  

استاد: اجازه می خواهم که سوال شما را در دو بخش پاسخ بدهم. نخست در مورد اینکه چرا سبک ما را وو/هاو می نامند. در اواسط سلسله ی چینگ در استان هوبِی، شهرستان یونگ نیان، شهر گوانگ فو دو استاد برجسته و مشهور تای چی می زیستند. یانگ لوچان  (1873-1799) (Yang Luchan) و دیگری وو یوشیانگ (1880-1813) (Wu Yuxiang). نخست درباره اینکه وو یوشیانگ چگونه سبک خود را بوجود آورد صحبت می کنم. خانواده استاد وو در خدمت حکومت بودند و ایشان در آزمون سلطنتی صاحب جایگاه بالایی شده بود. در خاندان وو پدربزرگهایم همگی شهروندان طبقه بالای جامعه و از نظر جایگاه تقریبا برابر با ژنرال های امروز بودند. در همین زمان بود که یانگ لوچان پس از کسب تعلیمات نزد چن چانگ شین (Chen Changxin)، به زادگاهش بازگشت و شروع به تدریس تای چی چوان نمود. بدین سان او و وو یوشیانگ دوستی نزدیکی پیدا کردند.

در این زمان نام خاصی برای تای چی چوان وجود نداشت. از سبک چن با نامهایی مانند مشت بلند (Long Fist)، مشت پنبه ای (Cotton Fist) و یا مشت چسبنده (Sticking Fist) یاد می شد [مُشت، برگردان کلمه چوآن 拳 و معنای آن در اینجا هنر رزم است]. پس از اینکه وو یوشیانگ این هنر را از خانواده یانگ آموخت، به شهرستان ونشیان (Wenxian)، شهر جائوبائو (Zhaobao) سفر کرد و استادی را یافت با نام چن چین پینگ (1868-1795) (Chen Qingping). در مدت حضور او در آنجا، برادر وو یوشیانگ، وو چان شین به طور اتفاقی کتابی را در یک  فروشگاه نمک فروشی یافت، با نام "کتاب تای چی اثر وانگ زونگ یوئه". او این کتاب را به وو یوشیانگ داد و او نیز کتاب را با خود به شهرشان برد. از همین زمان به بعد، یانگ لوچان و وو یوشیانگ شروع به بررسی و سپس پیروی از اصول و نظریه های شرح داده شده در آن کتاب نمودند [که تا آن زمان اثری از این تعلیمات در هنر رزمی خاندان چن نبود]. آن دو فرهنگ محلی و مهارت های رزمی خود را گرد آوردند و با آموخته های خود از چن چانگ شین و چن چین پینگ در هم آمیختند که حاصل آن پایه گذاری سبک جدیدی با نام تای چی چوان بود که بر اساس تئوری ها و اصول وانگ زونگ یوئه بوجود آمد.

 بعدها یانگ لوچان به پکن رفت و شروع به تدریس تای چی در آنجا نمود. از این زمان بود که تای چی چوان به سوی گسترش گام برداشت . در قسمت دوم پاسخم، به تفاوت های بین سبک یانگ و وو/هاو می پردازم. استاد یانگ لوچان و استاد وو یوشیانگ دوستان بسیار نزدیکی بودند که با یکدیگر مطالعه و تمرین می کردند؛ دانش خود را با یکدیگر در میان می گذاشتند و بر اساس اصول وانگ زونگ یوئه، تای چی چوان را بوجود آوردند. با استفاده از آنچه در چن جیاگو و جائوبائو فراگرفته بودند و با در هم آمیختن آن با تکنیک های رزمی محلیِ شهر یونگ نیان و بر اساس اصول وانگ زونگ یوئه (Wang Zongyue)، دست به تغییرات زدند و تمامی حرکات جهشی و کوبشی، سخت و سریع را کنار گذاشتند. آنها این حرکات را با تاکید خود بر نرمی (Softness)، جایگزین کردند.

دیو برت: در همین زمان بود که حرکات بسیار آرام شدند؟

استاد: بله. این کار یک شبه به سرانجام نرسید، بلکه یک فرآیند تدریجی بود. در آغاز هر دو سبک یانگ و وو برخی حرکات پرشی داشتند ولی حرکات کوبشی از همان ابتدای کار حذف گردیدند.

دیو برت: به چه دلیل آنها این نوع حرکات را کنار گذاشتند؟

استاد: آنها این کار را با اثر پذیری از مفاهیم و اصول تعالیم وانگ زونگ یوئه انجام دادند و پایه و بنیاد جدیدی برای حرکات بوجود آوردند. درست است که آنها در ابتدا سبک چن را آموخته بودند ولی در آن زمان کتاب وانگ زونگ یوئه و اصول بنیادی آن برای اساتید خاندان چن ناشناخته بود. این نکته بسیار مهمی است: هنر های رزمی برای موجودیت و تکامل، نیاز به اصول و پایه های تئوریک دارند. دوم اینکه چگونه این موارد در عمل نشان داده می شوند؟ و چگونه اجرا می شوند؟

هر دو سبک یانگ و وو در شهر یونگ نیان بوجود آمده و تکامل یافتند و شروع آنها، با استفاده از حرکت فرم سبک چن، "با تنبلی ردا را کنار زدن" بود که به "گرفتن دم پرنده" تبدیل شد و به "کشیدن کمان و هدف قرار دادن ببر" ختم می شدند. بنابراین هر دو از نظر ساختار، از ابتدا تا انتها، مشابه هستند. سبک چن قدیمی با فرم "جنگاور ملازم بودا در هاون مي كوبد" شروع می شد و فرم متفاوتی بود. در سالهای سپسین وو جییِن چوئِن (1942-1870) (Wu Jianquan) و سون لوتانگ (1932-1861) (Sun Lutang) سبکهای خود را بر اساس سبک یانگ بوجود آوردند و به همین دلیل فرمهای آنها شباهت زیادی به یکدیگر دارند.

نکته سوم که مایلم به آن اشاره کنم در خصوص تویی شو (推手) است. در سبک چن در روزگاران قدیم وقتی به تویی شو می پرداختند تنها یک تکنیک پایه ای و حرکت رفت و برگشتی ساده بود. یانگ لوچان این تکنیک اولیه را با خود به شهر گوانگ فو آورد و شروع به تکامل آن و به وجود آوردن تکنیک های مرتبط، با جزئیات بیشتر، کرد. خاندان یانگ از تدریس هنرهای رزمی روزگار خود را می گذراند و به همین سبب تجربه و دانشی بسیار ژرف و روش های آموزشی بسیار موثری در اختیار داشتند. سبک وو/هاو نیز الگوهای پیچیده ای از تویی شو را بوجود آورد. این دو در پیشبرد و توسعه تویی شو و آموزش سلاح ها تاثیری بزرگ و بسزایی داشتند. در حقیقت پدیدآورندگان تای چی چوان یانگ لوچان و وو یوشیانگ هستند.

"در حقیقت پدیدآورندگان تای چی چوان، یانگ لوچان و وو یوشیانگ هستند."

دیو برت: این دو استاد دوستان نزدیکی بودند و در یک شهر می زیستند. آیا فرمهایی که امروز به ما رسیده است حاصل تلاش مشترک این دو نفر است؟

استاد: بله، آنها با هم کار می کردند و اسامی مشترک بسیاری را نیز به کار بردند و با وجود اینکه دو سبک متفاوت هستند، شباهت های بسیاری دارند.

دیو برت: دلیل مطرح کردن این سوال از این روست که بسیاری از هنرجویان بر این باورند که تای چی چوان توسط یانگ لوچان بوجود آمد و ما باید نسبت به سهم خاندان وو در توسعه و تکامل تای چی چوان آگاه باشیم و آن را ارج نهیم.

استاد: شاید دلیل اینکه دستاوردها و تلاشهای خاندان وو چندان برای عموم شناخته شده نیست، این باشد که این خاندان بر خلاف خاندان یانگ، که همگی اساتید حرفه ای هنرهای رزمی بودند و تدریس شغل آنها بود، برای گذران زندگی به تدریس وابسته نبودند. رابطه افراد دو خاندان با یکدیگر بسیار نزدیک بود و به سبب همین دوستی بود که یانگ لوچان توسط توسط وو یوشیانگ برای تدریس به دربار معرفی شد و به پکن رفت.

دیو برت: از همین طریق یانگ لوچان به شهر ممنوعه راه پیدا کرد؟

استاد: در واقع برادر وو یوشیانگ به حکومت وقت خدمت می کرد و او را به عنوان استاد هنرهای رزمی به گارد سلطنتی معرفی کرد. بدون این دوستی خانوادگی، چنین معرفی صورت نمی گرفت.

دیو برت: این بخش بسیار مهمی از تاریخ توسعه تای چی چوان است.

استاد: اکنون مایلم در مورد اینکه چرا سبک ما وو/هاو نامیده شده، توضیح دهم. خاندان وو بسیار ثروتمند و از طبقه اشراف محلی بود. تدریس تای چی چوان برای آنها به منزله حرفه نبود. همگی افرادی تحصیل کرده و برای سالیان متمادی مردان ارتش بودند. به همین سبب وو یوشیانگ تحقیق در زمینه هنرهای رزمی را بسیار دوست می داشت. بعدها در دوران شورش تایپینگ (1864-1850) بسیاری از شهرها مجبور به تشکیل نیروهای حفاظتی در برابر شورشیان شدند و رهبری نیروهای محافظ در گوانگ فو بر عهده وو یوشیانگ بود.

دیو برت: در دوران شورش تایپینگ، آیا وو یوشیانگ مردم شهر گوانگ فو را با استفاده از این تکنیک های جدید آموزش می داد؟

استاد:  بر اساس سوابق تاریخی، سندی دال بر چنین آموزشی وجود ندارد. در آن زمان یکی از برادرزاده های وو یوشیانگ نیز در ارتش بود و سربازان خود را تعلیم می داد. دولت چینگ  بابت خدمات وو یوشیانگ در دوران شورش تایپینگ، لقب مخصوصی را به او اعطا نمود. بنابراین، وو یوشیانگ به سبب شخصیت خاصی که داشت، عاشق تحقیق و کند و کاو درهنرهای رزمی و در این زمنه از چهرهای بارز در شهر یونگ نیان بود. بعدها او سه نفر را به شاگردی پذیرفت. اولین نفر لی ای یو (1892-1832) (Li Yiyu)، برادر زاده ارشد او بود، نفر دوم دیگر برادرزاده او لی چیشان (Li Qishen) بود که با لی ای یو برادر بودند و نفر سوم یانگ بان هو (1892-1837) (Yang Banhou) فرزند دوم یانگ لوچان بود. در آن زمان یانگ لوچان در پکن به سر می برد و خانواده او در شهر گوانگ فو بودند. یانگ بان هو نزد استاد خود وو یوشیانگ مشغول آموختن شد و تای چی چوان را نیز از ایشان فرا گرفت. به همین خاطر است که در خاندان یانگ، به لحاظ تاریخی، دو کالبد (قالب) وجود داشته است، یکی مشهور به کالبد بزرگ و دیگری مشور به کالبد کوچک . زمانی که یانگ بان هو بیست سال داشت به پکن رفت و او نیز در ارتش مشغول به آموزش شد و تا رده ششم از هفت رده ارتقا پیدا کرد. وو یو شیانگ در گوانگفو باقی ماند و به تحقیق و توسعه تئوری تای چی چوان ادامه داد. تئوری تای چی از سه منبع بدست آمد، نخست وانگ زونگ یوئه، سپس وو یوشیانگ و در نهایت لی ای یو. لی ای یو یک رزمی کار حرفه ای نبود اما شاگردی داشت  به نام هاو وی جِن (1920- 1849) (Hao Weizhen)، که بعد ها سبک وو را به عموم مردم معرفی کرد و آن را گسترش داد.

دیو برت: آیا او هم نسل یانگ چنگ فو بود و در همان زمان تدریس می کرد؟

استاد: بله، آنها متعلق به یک نسل بودند اما هاو وی جن کمی مسن تر از یانگ چنگ فو بود. به همین سبب است که سبک ما را وو/ هاو می نامند. به دلیل این که هاو وی جِن کسی بود که این سبک را به عموم مردم آموزش داد و علاوه بر این باید به گونه ای بین نام این سبک وو (武) و سبک وو  (吴) که وو جییِن چوئِن پایه گذاری کرده بود، در زبان انگلیسی،  تمایزی ایجاد می شد. اولین کتاب راهنمای سبک وو تای چی چوان توسط نوه ی هاو وی جن، هاو شائورو (Hao Shaoru) به رشته تحریر در آمد. وجه تمایز بین سبک یانگ و سبک وو این است که در خاندان یانگ آموزه ها از نسلی به نسل بعدی منتقل شد و این هنر در داخل خاندان به تکامل رسید در حالی که سبک وو یوشیانگ یا همان سبک وو/هاو به این صورت بین نسل های خاندان وو منتقل نگردید چراکه خاندان وو از این طریق امرار معاش نمی کرد. در حقیقت سبک وو توسط هاو وی جن توسعه داده شد و طی سه نسل متمادی در این خاندان از نسلی به نسل دیگر منتقل گردید. استاد نسل دوم، هاو یوئرو (1935- 1877) (Hao Yueru) نخست در شهر یونگ نیان به تدریس پرداخته و سپس به شانگهای رفت. استاد نسل سوم، هاو شائورو (1983 – 1907) نیز در شانگهای اقامت گزید. بنابراین سبک وو توسط خاندان هاو گسترش یافت. این پاسخ من به سوال اول شما بود.

دلیل محبوبیت و توفیق تای چی چوان حاصل همکاری و تلاشهای وو یوشیانگ و یانگ لوچان می باشد. از زمان یانگ لوچان اصول و روشهای تمرینی بسیار کارا و موثری در خاندان یانگ توسعه داده شد. سهم وو/هاو در توسعه و تکمیل تئوری های تای چی چوان بوده است. نسل های سپسین این دو خاندان با همکاری یکدیگر، تئوری و تمرینات را با یکدیگر آمیختند و سطح آموزش و تمرینات را ارتقا دادند. اینجا در شهر یونگ نیان، تای چی چوان تنها با ادامه دادن تکنیک های سبک چن توسعه پیدا نکرد. آنها در سیستم سبک چن آموزش دیدند اما به طراحی مجدد و بوجود آوردن فرم های جدید پرداختند. این مطلب برای ما اهمیت خاصی داشته و من زمان زیادی به مطالعه در مورد توسعه و تکامل تای چی چوان پرداختم.

چگونه می توان بین سبک های مختلف هنرهای زرمی تفاوت قائل شد؟ نخست به برسی تئوری ها می پردازیم. دوم، چگونگی اجرای فرم ها در نظر گرفته می شود و در آخر روشهای آموزش آن هنر. این سه نکته ما را در تشخیص تفاوت ها یاری می کنند. برای نمونه، بسیاری از ورزشها از توپ استفاده می کنند: بسکتبال، بیس بال و پینگ پنگ. تفاوت آنها در چیست؟ قوانین متفاوتند، بازی ها متفاوتند و روش های آموزش تفاوت دارند. منظور من نیز همین است، هنر های رزمی بسیار زیادی در سرزمین چین وجود دارند اما چطور می گوییم که این باگوا و آن یکی شائولین است؟ به همین سه دلیلی که گفته شد. از نقطه نظر من تای چی چوان تنها از چن جیاگو سرچشمه نگرفته است. دو تن از نیاکان ما پس از آموختن سبک چن، به شهر خود بازگشته و هنر رزمی جدیدی به نام تای چی چوان را بوجود آوردند و شهر گوانگفو محل تولد آن می باشد. البته با سبک چن ارتباط دارد ولی این تنها یک انتقال ساده  نبوده است. بعدها زمانی که در دهه 1950 چن فاکه (Chen Fa ke) در پکن مشغول آموزش دادن بود، بحث ها و مناظره های بسیاری صورت گرفت در خصوص اینکه آیا سبک او واقعا تای چی چوان بوده یا خیر، به دلیل اینکه سه معیار ذکر شده در آنها بسیار متفاوت از یکدیگر بودند. چیزی که در سبک چن وجود نداشت هر یک از 13 الگوی انرژی و شیوه های حرکت و تئوری های وانگ زونگ یوئه بود.

دیو برت: من فقط یک سوال دیگر دارم، در ضمن تحقیقات خود، استاد وو، در مورد وانگ زونگ یوئه به چه مطالبی برخوردید؟ او اهل کجا بوده؟ آیا چیزی در مورد پیشینه او و آموزه های او وجود دارد؟

استاد: این سوال را نمی توان به روشنی پاسخ داد. فقط چند نکته ی اولیه را در مورد ایشان می دانیم. او اهل استان شَن شی (Shanxi) بوده و در دوران چیائو لونگ از سلسله چینگ می زیسته. تئوری های او بر پایه ی هنر های رزمی محلی آن زمان در شَن شی استوار است. چیزی که امروزه از او بر جا مانده تنها تئوری ها و نظریات اوست و هیچ اثری در مورد نحوه اجرای تکنیک های او در دست نیست. یانگ لوچان و وو یوشیانگ از تئوری های او بهره برده، با آنچه از خاندان چن آموخته بودند در هم آمیختند و تای چی چوان را بوجود آوردند. آنها در ادامه نیز این هنر نوپا را با استفاده از تئوری های وانگ زونگ یوئه بهبود بخشیدند.

دیو برت: بسیار ممنون از وقت شما و مطالب ارزشمندی که در خصوص تاریخچه ی تای چی چوان در اختیار ما قرار دادید.