تای چی چوان سنتی خاندان یانگ

سختی و نرمی در تای چی چوان خاندان چن

image taken from www.yangfamilytaichi.com

نویسنده: استاد چن جنگ لِی (نسل نوزدهم خاندان چن) (Master Chen Zhenglei)

برگردان به فارسی: مقداد عبدی (Meghdad Abdi)

منتشر شده توسط انجمن بین المللی تای چی خاندان یانگ، سال ۲۰۱۴ (Yang Family Taijiquan Association)

‎سختی و نرمی در تای چی چوان توسط چن چانگ شین (Chen Changxin) و چن شین (Chen Xin) به تفصیل در مکتوبات شان مورد بررسی قرار گرفته است. با این حال بسیاری از هنرجویان این اصول را به درستی به کار نبسته و در تمرینات تویی شو از نیروی خام و زخمت استفاده می کنند. آنها با قدرتی سخت، مبارزه می کنند بی آگاهی از «قانون طبیعت که هرچه پایگاه شما سخت تر و مقاوم تر باشد، حمله حریف شدیدتر خواهد بود.» این برخلاف اصل تای چی در بهره گیری از نرمی برای غلبه بر سختی، و نیز رابطه­ ی متقابل و وابسته ­ی بین سختی و نرمی است. یکی از اصول بنیادین تای چی تشکیل دایره ­ای کامل در درون و بیرون بدون فروکشیدن [به سمت درون] و یا بیرون زدگی [به سمت بیرون] است. اکنون می خواهم در مورد درک خود از سختی و نرمی در تای چی صحبت کنم.

سختی و نرمیِ تای چی چیست؟ سختی قدرت انفجاری است، که قدرت برجهنده (فنر مانند) نیر خوانده می شود. ساز وکار ایجاد چنین قدرت انفجاری، چرخش و پیچش بدن در دوران های مارپیچیِ تای چی به همراه کمر، به عنوان محوری برای فعال سازی چیِ (Qi) درون در دان تییِن(丹田) است. این چنین قدرتی تنها با تمرین حرکات کشیده و رها (سونگ) که به نرمی وآرامی انجام می گیرند، بدست می آید. این تنها از راه فرآیند رهایی از سختی (stiffness) برای کسب نرمی (softness) به جهت فعال سازی انرژی طبیعی پیش زایشی، چی (چیِ دان تیان، 丹田之气)، ایجاد می شود. (بنابراین) این، نیروی پس زایشیِ ماهیچه ای که اغلب می بینیم، نیست.

 «نرمی»، مطابق آنچه در "دستورالعملی بر تای چی" آمده است، از طریق "تمرینات بلند مدت برای تبدیل سختی به نرمی و نشاندن و نهادینه کردن نرمی در سختی، بدست می آید. تنها هنگامی که سختی و نرمی در تعادل هستند، این-یانگ نمایان می گردد." نرمی به معنای سست و بی تفاوت بودن نیست. نیروی دورانی ملایمی است که با از میان برداشتن سختی بروز می کند. این دو نوع از قدرت، جوهره­ ی تای چی هستند. این دو به سادگی و جز با انجام تمرینات سخت کوشانه و مداوم در بلند مدت، حاصل نمی شوند.

در مرحله ­ی نخست، هنرجو باید حرکات تای چی را به شکلی آرام و ملایم انجام دهد. بسیاری از مردم به اشتباه تصور می کنند که تای چی، "حرکاتی نرم و بی کاربرد و تجملی است که تنها برای افراد مسن مناسب است." خواهشمندم توجه داشته باشید الزام آرام و ملایم بودن حرکات، روش تمرین (و پرورش) است و هدف نهایی نیست. مشابه مراقبه ­ی نشسته و یا به صورت ایستاده که برای پرورش (مهارت های) «ذن بر یک انگشت» (一指禅، One Finger Zen) و «شکستن صخره» (Rock Breaking) تمرین می شود، فرد می تواند از طریق تمرین حرکات آرام و ملایم قدرت رزمی شگرفی بدست آورد.

قدم نخست در تمرین تای چی، از میان برداشتن سختی و کسب نرمی را نشانه می رود. نیروی خام و زمخت نیازمند بازپروری و بازآموزی است. به عنوان مثال، وقتی شخصی جسم سنگینی را بلند می کند از نیروی ماهیچه هایش استفاده می کند. به مرور زمان سفت و منقبض کردن ماهیچه ها برای بلند کردن یا حمل کردن اجسام سنگین برای او تبدیل به عادت می شود. ماهیچه های سخت و منقبض، نیرویی را ایجاد می کنند که در زبان تای چی «نیروی خام و زمخت» نامیده می شود. بر خلاف این، در تمرین تای چی هنرجو ملزم به رهاسازی (فان سونگ) و انجام آرام، ملایم و تدریجی حرکات است، چرا که تنها این شکل از حرکات، بدن را کشیده و نیروی بر جهنده ای (فنرمانند) را ایجاد می نمایند که چیِ بنیادیِ درونی را فعال ساخته و سراسر بدن را با چیِ درونی شارژ می کنند.

چگونه فرد می تواند آن را بدست آورد؟ مطابق آنچه چن شین در کتاب تای چی خود عنوان کرده، "تاج سر را به سمت بالا کشیده چی را در دان تیین نشست می دهیم. سینه را (کمی) به سمت داخل فرو برده و کمر را نشست می دهیم. شانه ها و آرنجها افتاده، کمر رها و محل اتصال دو پا به یکدیگر (crotch) گرد (و باز) باشد. کفل (تهی گاه) باز و زانوها خم باشد. ذهن را متمرکز و چی را کنترل می نماییم. بدن را کشیده و دستها را نیز می کشیم."

اصول بالا کشیدن تاج سر و نشست دادن چی در دان تییِن، اطمینان می دهد که هنرجو به کشیدن نیم تنه (torso) فکر می کند. رها کردن کفل (hips) و نشست دادن کمر، ناحیه­ ی پشت بدن را (در حالت) کشیده قرار می دهد. پایین آوردن شانه ها و آرنج ها و رها ساختن مچ دست ها موجب کشیده شدن دست ها، به واسطه ی کشش شانه ها، آرنج ها و مچ ها می شود. باز کردن ناحیه ی کفل و خم کردن زانوها، پاها را در حالت کشیده قرار می دهد. (همانطور که می دانیم) استخوان ها قابل کشیده شدن نیستند اما می توانیم بر روی کشش مفاصلِ متصل کننده ی آنها کار کنیم. با تمرین فرم ها به صورت روزانه، بر روی آرام کردن ذهن و تنفس و نیز هماهنگ ساختن تنفس با حرکات، تمرکز می کنیم. تجسم کنید که چی (Qi) با قصد و نیتِ کشیدن و دراز کردن (stretch and elongate) بدن در حرکت است. با پیشرفت تدریجی، چی را در دان تییِن پُر و سرشارتر حس خواهید کرد و بدن به روشنی شروع به حس کردن کشش، رهایی، نشست کردن و موزون بودن خواهد نمود.

 استاد چن جنگ لی در حال نمایش کاربرد الگوهای انرژی (پانگ، لو، جی، آن ...)  در تویی شو

در بحث در مورد دینامیک و پویاییِ سختی و نرمی، باید پارادایم این-یانگ در تای چی را بررسی نماییم. در نمودار تای چی مشاهده می کنیم که:

۱- نمودار تای چی، که عموما آن را مشاهده می کنیم، دایره ای است که به صورت یکنواخت توسط خطوط منحنی تقسیم شده است. این دو بخش به شکل دو ماهی هستند به طوری که برخی از آن با نام ماهیِ این-یانگ یاد می کنند. دو ماهیِ نماد این-یانگ که به طور برابر تقسیم شده اند، نمودار بی پایان تای چی را شکل می دهند. ماهیِ این (Yin) نماینده ی این و نرمی است و ماهیِ یانگ نماینده ی یانگ و سختی است. از ناحیه ی دم ماهیِ این، نرمی شروع به افزایش می کند و هنگامی که نرمی تا بیشینه افزایش می یابد، دم ماهی یانگ نمایان شده و خبر از آغاز سختی می دهد. نخستین گام در تمرین تای چی رها شدن از سفتی و خشکی (stiffness) برای رسیدن به نرمی است.

۲- چرخه ی بی پایان آفرینش و ظهور عالم در نمودار تای چی با یک دایره نشان داده شده است. این نمودار همچنین نشان می دهد که این-یانگ وابسته به یکدیگر هستند. چشم ماهیِ این نماینده ی یانگ و چشم ماهیِ یانگ نماینده ی این است، (که) در پرداختن به تای چی به صورت وجود سختی در نرمی و نرمی در سختی تجربه می شود.

چن شین، پارادایم این-یانگ را هنگام شرح کاربردهای رزمی حرکات به کار بسته است:

"هنرجویی با یک بخش این و نه بخش یانگ را چوب خشک گویند.

  هنرجویی با دو بخش این و هشت بخش یانگ را تازه کار می نامند.

  هنرجویی با سه بخش این و هفت بخش یانگ هنوز تا حدی سفت و خشک است.

  هنرجویی با چهار بخش این و شش بخش یانگ دارای مهارت است.

  تنها هنگامی که شخص به تعادل کامل پنج بخش این و پنج بخش یانگ دست می یابد می توان او را استاد تای چی نامید."

پیش از رسیدن به تعادل کامل این-یانگ، هنر رزمی شخص یا نرم است و یا سخت. تای چی واقعی تعادل کامل سختی و نرمی است (به طوری که) سختی در میان نرمی نهادینه شده باشد و نرمی در میان سختی. این چنین تعادل کاملی از سختی و نرمی، تنها از طریق فرآیند شکستن سختی برای حصول نرمی، تبدیل ساختن نهایت نرمی به سختی، و رها ساختن سختی به سوی نرمی بدست می آید. بنابراین برای درک سختی و نرمی در تای چی، شخص باید نخست درک کند که چرا این سیستم رزمی، تای چی خوانده می شود. تنها هنگامی که معنای حقیقی تای چی را درک می کنیم، خواهیم توانست سختی و نرمی تای چی را به عنوان یک سیستم از هنر رزم فهم کنیم.

این سیستم تای چی نامیده می شود (تلفظ صحیح آن تای جی است، رجوع شود به مقاله"تلفظ صحیح کلمه تای چی")، زیرا قوانین طبیعی این-یانگ با آن آمیخته و آن را در بر دارد. در هر حرکت، هر نفس و هر حرکت باز و بسته شدن، یانگ درون این و این درون یانگ در کار است. آن هنگام که این فزونی یافته تا به بیشینه می رسد، یانگ ظهور و بروز می نماید و به دنبال آن هنگامی که یانگ فزونی یافته و به بیشینه می رسد، این نمایان می شود. این-یانگ به یکدیگر وابسته بوده و جدایی ناپذیرند. "باز شدن یانگ و بسته شدن این است. ضربه زدن به بیرون یانگ و هدایت به درون این می باشد. در تای چی حرکات باز شدن (opening moves) بدون آزاد سازیِ قدرت انفجاری انجام می شوند و حرکات بسته شدن (closing moves) بدون ضربه زدن اجرا می شوند. بدین سان است که قدرت پتانسیل رزمی حفظ می شود. فرد با تمرین همراه با آگاهیِ به این جزییات، می تواند انتظار دست یابی به بالاترین دقت و ظرافت را داشته باشد. تنها در این صورت سختی و نرمی با هم در حرکت بوده و پُر و خالی در هماهنگی خواهند بود. هیچ آغاز و پایانی بر حرکات یافت نمی شود و نیز خطوط و یا ردی از حرکت را نمی توان دنبال نمود. این زمانی است که فرد معنای حقیقی تای چی را درک نموده است."

این سیستم از هنر رزم تای چی نام گرفته است چرا که سیزده حالت اصلی آن بی وقفه بر هشت سه خطی (八卦) و نیز نمودار ووشینگ (五行) منطبق هستند. فنون دست،

به چهار بخش یانگ تقسیم می شوند: پانگ (掤)، لو (捋)، جی (挤) و آن (按) مطابق چهار جهت اصلی: کان (坎)، لی (离)، جِن (震) و دویی (兑).

و چهار بخش این (yin): تسای (采)، لیه (挒)، جو (肘)، کاو (靠) مطابق چهار جهت فرعی: چییِن (乾)، کواِن (坤)، گِن (艮) و شون(巽).

حرکات پاها به بخش های: پیش روی (進步)، پس روی (退步)، نگاه به چپ (左顧)، خیره به راست (右盼) و تعادل در مرکز (中定) بر طبق پنج عنصر فلز (金)، چوب (木)، آب (水)، آتش (火) و زمین (土)، تقسیم می شوند.

هر حرکت و استقرار را می توان تجلی و ظهوری از این-یانگ دانست، بنابراین این سیستم تای چی نام گرفته است.

نمودار ووشینگ - چرخه ی زایش [برگرفته از کتاب Emotional Wisdom اثر استاد مانتاک چیا (Mantak Chia)]

[یادداشت مترجم: شایان توجه است که در شیوه ی تفکر چینیان از زمان های دور تا به امروز، سوای شمار بسیار اندکی از مکاتب فکری شان، اندیشه های انتزاعی، به معنای اندیشه ی صرف و به دور از عمل، جای چندانی نداشته است. متفکرین، حکما، فلاسفه و بزرگان چین همواره شیوه ای عملی در نگرش به دنیای محسوسات و نامحسوسات داشته اند. بنابراین هنگامی که صحبت از نظریاتی مانند نظریه ووشینگ و یا هشت سه خطی به میان می آید، مقصود غرق کردن مخاطب در تصورات و تجسم های غیر عملی نیست. به عنوان نمونه، "ووشینگ اشاره به پنج دگرگونی پایه ایِ انرژی دارند که در اثر برهم کنش های این-یانگ جریان می یابند. عناصر فیزیکی که در طبیعت یافت می شوند (چوب، آتش، زمین، فلز و آب) به عنوان تجلیِ نمادینِ تمایلات پنج گانه ی انرژی در حرکت، در نظر گرفته می شوند. چوب، نماینده ی انرژی زاینده و در حال رشد و توسعه است. آتش، نماینده ی انرژی تابنده و در حال گسترش است. زمین، نماینده ی انرژی ثبات دهنده و متمرکز کننده است. فلز، نماینده ی انرژی محکم و یکپارچه و در حال انقباض است و آب، نماینده ی انرژی محافظ، جمع شونده و نشست کننده است.^۱" صد البته موارد بیان شده تنها گوشه ای کوچک از این نظریه ی مهم و کلیدی است و به عنوان نمونه و برای آشنایی بیشتر با نحوه ی نگرش به چنین مسايلی آورده شد. مقصودکلی یادآوری شیوه ای است، که هنگام برخورد با آثار این بزرگان، نیک است به کار بندیم.]

 image taken from www.yangfamilytaichi.com

استاد نسل چهاردهم خاندان چن، چن چانگ شین، در ده اصل بنیادی خود سختی و نرمی را شرح می دهد: "قدرت سخت چیره شدن بر ۱۵۰۰ کیلوگرم نیرو توسط ۱۵۰۰۰ کیلوگرم نیروست. قدرت نرم غلبه بر ۱۵۰۰۰ کیلوگرم نیرو توسط ۱۵۰۰ کیلوگرم نیروست. (بر مبنای اینکه) از قدرت بهره می بریم یا از مهارت، سختی و نرمی را از یکدیگر تمیز می دهیم. زمانی که قدرت سخت در کار است، باید با نرمی همراه گردد وگرنه حرکات مارپیچی و فنرمانند، سریع و چابک نخواهند بود. زمانی که قدرت نرم در کار است، باید با سختی پشتیبانی شود وگرنه (حرکات) پرتاب کردن و فشردن، سریع نخواهند بود. تنها هنگامی که سختی و نرمی در هم آمیخته و یکدیگر را پشتیبانی می کنند، کاربردهایی از قبیل چسبیدن، پیچاندن، متصل شدن، دنبال کردن، جهیدن، دوری کردن (جاخالی دادن)، فشردن، پرتاب کردن، هل دادن [این ها نمونه هایی از فنون رزمی تای چی هستند]، را می توان به طور طبیعی اجرا نمود. بنابراین آیا به کار بستن سختی و نرمی، بی آنکه بر روی یکی از این دو تاکید بیش از اندازه داشته باشیم، درخور توجه و مهم نیست؟"

هر حرکت در تای چی تکامل فرآیندی از نرمی به سختی است. از منظر (ارتباط) تنفس و قدرت، به طور طبیعی و به جهت کمک به آزادسازی قدرت انفجاری، بازدم همراه با صدایی انجام می شود. بدن در وضعیت "هماهنگی های شش گانه^۲ (六合)" می باشد. قسمت پایانی حرکت به طور طبیعی، و به جهت نمایاندن سختی، سریع تر انجام می شود. از استقرار (ثابت) [مقصود انتهای یک حرکت پیش از شروع حرکت بعدی است]، به حرکت بعدی، فرآیند پیچش و دوران با حرکات آرام و ملایم انجام می شود و از نقطه نظر تنفس و قدرت، همراه و هم زمان با دم صورت می پذیرد تا نیرو گردآوری و جمع گردد.

 فرآیند نرمی به سوی سختی و سختی به سوی نرمی بایستی همراه با حرکات پیچشی و دورانی انجام شود. تغییر جهت حرکات دست همراه جمع شدن و حرکت به سمت درون (داخل بدن) صورت می پذیرد. پیش روی و پس روی همراه با دوران و چرخش انجام می شود. (حرکات) باز شدن، بسته شدن، جمع شدن و آزادسازی (قدرت) بایستی به صورت پیوسته و بدون گسستگی اجرا شود. نیت و قدرت با یکدیگر همگام و همگاه نگاه داشته شود به طوری که جمع شدن (و ذخیره سازی) همان باز شدن (و آزادسازی) بوده و باز شدن (و آزادسازی) همان جمع شدن (و ذخیره سازی). این حقیقت تنها به هنر رزم محدود نمی شود بلکه برای کل عالم و زمین ما درست است.

--------------------------------

۱- برگرفته از کتاب (Daoist Shaman)، اثر استاد مانتاک چیا (Mantak Chia).