تای چی چوان سنتی خاندان یانگ

ساختن پِی و بنیادی استوار - استقرار در تای چی چوان

ساختن پِی و بنیادی استوار

استقرار در تای چی چوان

مصاحبه ای با اساتید یانگ جنگ دو و یانگ جون

Building a Strong Foundation

Stance Work in Taijiquan Practice

An Interview with Masters Yang Zhengduo and Yang Jun

مصاحبه کننده: دِیو برِت (Dave Barrett)

ترجمه به انگلیسی: جری کرین (Jerry Karin)

برگردان به فارسی: مقداد عبدی (Meghdad Abdi)

در ماه جولای [جولای سال 2001]، زمانی که اساتید در پرتلند اورگان برای سمینار حضور داشتند لطف نموده و موافقت کردند که پس از یک روز آموزشی پرکار با من مصاحبه کنند. حدود دو ساعت صحبت کردیم. در نخستین بخش این گفتگو به مبحث ارزشهای اخلاقی در سنت های رزمی چین به طور عمومی و تای چی چوان به طور خاص، پرداختیم که در فرصتی دیگر ماحصل آن را ارائه خواهیم نمود. در بخش دوم گفتگو که حال و هوای تکنیکی و فنی بیشتری داشت به طور تخصصی در مورد تکنیک های پا، تمرینات مربوط به پاها و استقرار بحث کردیم. به عنوان نقطه ی شروع بحث، من در خصوص آخرین کتاب استاد یانگ صحبت کردم که در آن به تفصیل در مورد این موضوع صحبت شده است. در ادامه قسمتی از کتاب ایشان را به عنوان مقدمه و به جهت آشنایی بیشتر جهت ادامه بحث آورده ایم:

"هنگامی که در یک نشست کمانی (gong bu) قرار می گیرید، در حین انتقال وزن از یک پا به پای دیگر، شما باید به آرایش متقارن (Symetrical Arrangement) دو نیروی مخالف توجه داشته باشید، یک پا نیرو وارد می کند و دیگری در جهت مخالف آن، نیرو وارد آورده و مقاومت می کند (Pushing and Resisting). چه پای جلو به عقب فشار آورد و پای عقب مقاومت نماید، و یا پای عقب رو به جلو نیرو وارد کرده و پای جلو مقاومت نماید، در هر دو حالت نیروها باید با یکدیگر هماهنگ (coordinated) بوده تا از ایجاد حالت نیروی زیاد از حد، مقاومت بیش از نیاز و یا اعمال نیرو بی حضور نیروی مقاومِ متقابل و جبران کننده جلوگیری شود. امیدوارم به سختی تمرین کنید و این نکته را (در استقرارهای خود) نهادینه کنید.

در صورتی که در اجرای این مهم به تعادلی صحیح دست پیدا کنید، نتیجه آن فراهم آمدن شرایط مساعدی برای هماهنگ شدن بالا تنه و پایین تنه در حرکات انتقالی خواهد بود. در هنگام باز کردن پای دارای وزن به سوی وضعیت نهایی خود در یک نشست کمانی، درست به مانند باز کردن یک دست، تا آنجایی (پای خود را) باز نمایید که تقریبا به طور کامل باز شود اما نه کاملا. اگر بیش از حد آن را باز کنید دچار حالت سفتی شده و سخت به نظر خواهید رسید. (همچنین) اگر پای عقبی بیش از اندازه خم شود نیروی رو به جلو نمی تواند (در آن) ظهور و بروز پیدا کرده و چنان می نماید که شما نیروی زیادی دارید که نمی توانید از آن بهره ببرید. فرآیند درگیر شدن نیروی مقاومِ پای خالی (empty) به صورت تدریجی انجام می گیرد. ابتدا با پاشنه زمین را لمس می کنیم، کف پا بر روی زمین قرار می گیرد، پنجه ی پا زمین را گرفته و پس از آن زانو را به سمت جلو خم می کنیم و اجازه می دهیم که زانوی خم شده به همراه ساق پا کمی به جلو متمایل شوند. نیروی مقاوم را در پای جلو افزایش می دهیم تا زانو از امتداد پنجه ها عبور نکند. بدین سان که یک پا نیرو وارد آورده و پای دیگر مقاومت می نماید و هیچ یک از این دو نسبت به یکدیگر ضعیف و یا بیش از حد قوی نگردند، پایین تنه به مراتب مستحکم تر و استوار تر خواهد بود.

استاد یانگ جون (Master Yang Jun) در حال اجرای حرکت "تک تازیانه"، نمونه نشست کمانی صحیح

توجه داشته باشید در صورتی که زانو و ساق پای جلو در راستای عمود بر زمین قرار گیرند مشکل بتوان در آن نیروی مقاوم را ایجاد نموده و به کار بست و پای عقب نیز نمی تواند قدرت کافی برای نیروی رو به جلو در خود ایجاد نماید. اگر زانو از امتداد پنجه ها عبور کند شما تعادل خود را از دست داده و پای عقب یکبار دیگر نمی تواند قدرت چندانی ایجاد نماید. تنها هنگامی که زانو و ساق پا (ی جلو) اندکی به سمت جلو متمایل شود بدون آنکه زانو از امتداد پنجه ها بگذرد، شما می توانید قدرت تمام و کمال  این دو نیرو، نیروی محرک و نیروی مقاوم، را در عمل به کار گیرید. کلید دست یافتن به هماهنگی در سرار بدن، در این دو نیروی محرک و مقاوم در دو پا نهفته است. در کسب آگاهی نسبت به این مهم در تمرینات خود، کوشا باشید."

 استاد یانگ جنگ دو و استاد یانگ جون

دیو برت: قصد دارم در مورد روش صحیح ایجاد توازن در قدرت نمود یافته (strength expressed) در پایین تنه از شما سوال کنم [منظور قدرتی است که در پایین تنه اعمال شده و نمود پیدا می کند]. در کتاب خود عنوان کردید که تعادل نیروهای متقابل محرک و مقاوم (pushing and resisting) در استقرار، عامل مهمی در ایجاد چهارچوب بدنی استوار می باشد. لطفا در خصوص چگونگی انجام توضیح بفرمایید.

استاد یانگ جنگ دو: این سوال خوبی است. در مباحث نظری یکی از الزامات، قرار داشتن ریشه (root) در پاها (feet) می باشد. این اساسِ پِی و فونداسیون [شخص] است. اگر پی (foundation) خوب باشد بالاتنه نیز خوب و بی مشکل خواهد بود. اگر پی خوب نباشد، بالاتنه با ثبات و استوار نخواهد بود. درست همانند بنا کردن یک ساختمان که در آن اگر پی و فونداسیون خوب نباشد قسمت بالایی آن نیز بی ثبات خواهد بود. [خشت اول چون نهد معمار کج.....تا ثریا می رود دیوار کج. خشت اول یا نخستین گام در تای چی چوان تلاش برای آموختن و تمرین و اجرای صحیح استقرار است. اگر این اصول در ذهن و بدن نهادینه نشود به مرور زمان و با پیش رفتن بیشتر در تای چی چوان دچار مشکل شده و باید به همین اصول مهم و زیربنایی بازگردیم تا باری دیگر و این بار به درستی آنها را بیاموزیم و از این گریزی نیست].

ضروری است در هنگام پرداختن به تای چی چوان بر روی پایداری و ثبات پایین تنه متمرکز شویم. به عنوان نمونه اگر در حالت نشست کمانی فاصله عرضی پاهای شما به اندازه عرض شانه هایتان نباشد به هیچ عنوان نمی توانید (در استقرار) پایدار و استوار بوده و انجام صحیح حرکات سخت خواهد بود. من حقیقتا بر این گمان هستم که پایین تنه اهمیت بسیار زیادی داشته و به واقع باید با سامان دادن به استقرار (stance work) کار را آغاز نمود. اگر ایراد و اشکالی در بالاتنه یافت شود شما باید دلیل آن را در پایین تنه جستجو نمایید و این بسیار محتمل است. اگر پایین درست باشد، تنه و دست ها نیز به پیروی از آن بسیار بهتر خواهند بود. مانند هر چیزی، گام به گام پیش می روید: در صورتی که مقدمات را به طور صحیح نیاموزید و آنگاه بخواهید حرکتی در بالاتنه اجرا نمایید، کاری از پیش نخواهد رفت، اگر پایین (تنه) خوب نباشد نمی توانید هماهنگی ایجاد نمایید. بنابراین همه چیز از پِی آغاز می شود و این مهم است. درست مانند رشد کردن ما به عنوان یک انسان: شخصیت ما باید دارای صفات و کیفیات بنیادیِ عدالت (fairness) و شفقت (compassion) باشد، این دو به حق مقدماتی هستند که موجبات رشد یک فرد را فراهم می آورند.

مهمترین وجه استقرار رابطه ی بین نیروهای محرک و مقاوم (Deng and Cheng) (نیروی الاکلنگی) است. اگر چنین رابطه ای بین دو نیرو وجود نداشته باشد، بدن به آسانی به این سو یا آن سو متمایل می شود [از مرکز منحرف می شود]. تعادل شخص تحت تاثیر قرار گرفته و (حریف) به آسانی می تواند از (این بی تعادلی) بهره ببرد. بدین سان وقتی به صورت نادرست تمرین می کنید حس می کنید که (استقرار شما) به نحوی خالی است. به نظر می رسد که ریشه محکم و استوار نیست. همانطور که گفته اند: "ریشه آن در قسمت پایین پا (feet) قرار دارد، توسط پاها (legs) گسترش می یابد، بوسیله ی کمر کنترل و هدایت شده و در دست ها نمود می یابد." بنابراین از پاها آغاز می شود و دارای ترتیب و تقدم است. اگر به این صورت انجام ندهید همه چیز در هم آمیخته و شما گیج و سردرگم می شوید.

دیو برت: هم اکنون به طور ویژه در خصوص پاها (feet) صحبت کنیم: هنگامی که پاشنه پایین می آید و انتقال وزن آغاز می گردد، آیا پنجه ها باید زمین را گرفته و سپس نیروی مخالف را ایجاد نمایند؟

استاد یانگ جنگ دو: هنگام درگیر نمودن پنجه ها، مانند هر چیز دیگر، نباید بیش از اندازه و با زیاده روی انجام داد. اگر پنجه ها تماسی نداشته باشند خوب نیست و نیز اگر بیش از اندازه به کار برده شود (نیروی بیش از اندازه وارد شود) صحیح نیست، همانند بسیاری موارد دیگر که به همین شکل می باشد و باید مقدار مناسبی نیرو وارد آورد. شاید نیازی نباشد بیش از اندازه (در انجام آن) سعی نماییم. همواره به همین منوال است: نداشتن درست نیست و زیاده روی کردن نیز نادرست است [میانه روی: Moderation]. بنابراین باید از ده اصل بنیادی بهره برد: رها (relaxed) و کشیده، نه زیادی نرم و نه زیادی سخت: شخص باید تعدلی را در میانه ی این دو آستانه بیابد. به طور کلی شما می بایست نکات و ظرافت های اساسی را به درستی و به دور از افراط به کار ببندید. نیاکان و پیشینیان ما این اصول اساسی و ظریف را بیان داشته اند و این به ما کمک کرده است تا از بسیاری بن بست ها دوری کنیم. ایشان از ما خواسته اند که تلاش و کوشش بسیار در آموختن و فراگیری نموده و از تجربیات عملی برای گنجاندن و توام کردن تئوری و مبانی نظری در فرم خود بهره ببریم.

اگرچه نکات و ظرافت های (بیان شده) کلی است ولی بسیار غنی در معنا و محتوا می باشد. به عنوان نمونه الزامات مربوط به دست: گفته شده که (کف) دست (palm) کشیده و انگشت های آن (کمی) خمیده باشند. این در واقع نیاز به یکپارچگیِ استقرار، وضعیت تنه و کشیدن صحیح دست ها (arms) دارد. این سوال در حقیقت شامل موارد بسیار از تجربه های عملی است: چگونه باید (کف) دست را به درستی در وضعیت ایستاده (standing) قرار داد؟ در طی چند روز گذشته به طرز قرار گرفتن (کف) دست تعداد زیادی از هنرجویان توجه کرده ام. همه می گویند (کف) دست خود را به صورت ایستاده قرار داده اند ولی در میان آنان اندکی هستند که این کار را به درستی انجام داده اند. بنابراین ما یک فرآیند یادگیری را طی می کنیم. زمانی که فرم را فرا می گیرید نمی توانید درنگ کرده و بگویید: "من هم اکنون آن را فراگرفته ام." ما نیاز به فراگیری و آموختن داریم، نیاز به آگاه شدن و کسب تجارب عملی، سپس بیشتر تمرین کردن و پس از آن کمی بیشتر تمرین کردن. بواسطه ی تمامی این تکرار هاست که شخص به مرور مهارت کسب می کند. این کافی نیست که به اصول بنیادی نگاهی انداخته و بگوییم، "گفته شده این کار را انجام بدهم، پس هم اکنون می دانم، آن را مطالعه کردم و این کافی است." شخص باید آنها را تمرین کرده و جستجو کند و حرکات را به حد اعلی برساند.

 دیو برت: می خواهم تنها بر روی یک نکته دیگر تمرکز کنم. چنین گفته شده، "ریشه آن در قسمت پایین پا (feet) قرار دارد، توسط پاها (legs) گسترش می یابد." بسیاری از هنرجویان متوجه اهمیت چرخش کمر می باشند اما شاید اندکی نسبت به گسترش دادن حرکت در پاها (legs) آگاهی دارند. به خصوص در مورد عملکرد زانوها: به نظر می رسد که زانوها باید وزن بدن را منتقل کنند، اما بسیاری از مردم وزن بدن را در زانوها نگه می دارند و در نهایت به این ناحیه صدمه می زنند. بنابراین چگونه می توانیم حرکت را در پاها گسترش داده و در عین حال از زانوها محافظت نماییم؟

استاد یانگ جنگ دو: زانو نقش ایجاد ارتباط بین قسمت بالایی و پایینی پاها را به عهده دارد و البته مفصل بسیار حیاتی و مهمی است. در این فرمول اشاره به کل پا شده است اما همانند وقتی که دست مورد بحث و بررسی قرار می گیرد به واقع با چندین قسمت روبرو هستیم. زانو بخش اساسی ساختار پایین تنه می باشد و عملکرد آن اتصال بخش های زیرین و زبرین خود می باشد. اگر به درستی از آن استفاده کنید قسمت پایین و بالای پا را به یکدیگر متصل می کنید. اگر صحیح استفاده نشود، به عنوان نمونه در نشست کمانی اگر زانوی پای جلو از امتداد پنجه ها عبور نماید زانو نخواهد توانست وظیفه ی خود را به درستی انجام دهد و عملکرد آن مختل خواهد شد. مانند سایر چیزها، درجه و میزان مشخصی وجود دارد که صحیح می باشد. نه تنها در مورد زانوها، بلکه به عنوان مثال در مورد کمر، که می گوییم فرمانده است، اگر پاها را به درستی متصل نکنید با وجود خصلت فرماندهی، بدون آرایش درستِ ساختار بالا و پایین (آن)، کاری از پیش نخواهد برد، به تنهایی کاری از آن بر نمی آید. اشخاص اندکی توجه لازم را به اصول آرایش بدن داشته [اشاره دارد به اصول چیدمان صحیح اعضاس بدن در کنار یکدیگر تا به صورت یک واحد یکپارچه تبدیل گردد]، و برخی حتی نمی دانند که این حرکات دارای این گونه الزامات و ظرافت های اساسی است. حال اگر شما این تغییرات را اعمال ننمایید کمر چگونه می تواند عملکرد صحیحی داشته باشد؟

حرکت درست: زانوی پای جلو از امتداد پنجه ها عبور نکرده است

حرکت نادرست: زانوی پای جلو از امتداد پنجه ها عبور کرده است

این در مورد زانوها نیز صادق است. اگرچه گونه ای از نیروی کنترلی را دارا می باشند بدون هماهنگی بخش های بالایی و پایینی در یک استقرار، کاری از پیش نخواهند برد. در سراسر دوره ی تمرین مان نوعی از ادراک وجود دارد که با تمرین حاصل می شود. به عنوان نمونه اگر شما در محل کار یک رهبر یا رییس باشید این تنها شما نیستید که اهمیت دارید. اگر تنها شما بودید اوضاع خوب بود اما مسئله این است که همواره اشخاصی بالادست یا پایین دست شما هستند. بنابراین تمرین تای چی می تواند منبع الهامی برای شما باشد: مدیریت موفق و هماهنگ، بدون فعالیت های کارآمد و اثر بخش زیر دستان، که همسو با اهداف شما باشد، امکان پذیر نیست. در سراسر دوره ی تمرینات (باید) بسیار کوشا بوده و اگر کاری را انجام می دهم دقت بسیاری در انجام آن به کار ببندم. ما بر این نکته تاکید داریم که هر حرکتی باید دارای وضعیت پایان باشد، هر فرمی دارای حالت و وضعیت نهایی و پایانی است. این همچنین می تواند در زندگی کاری مان به کار آید، ایده یکی است.

استاد یانگ جون: مایلم نکته ای را در خصوص تکنیک پا اضافه کنم، به خصوص آنجایی که انرژی شخص در حین تکنیک های فاجین (Fa Jin) از آن جا می آید. بخشی از قدرت از انقباض و انبساط ماهیچه های پا (leg) و انتقال وزن بدن گرفته می شود. بخش دیگری از قدرت حاصل چرخش کمر است. ترکیب این دو ناحیه است که انرژی تصفیه شده ای (refined energy) را می پروراند که به صورت جین (Jin) نمود پیدا می کند. با این حال ریشه ی فاجین در عملکرد پاها می باشد. البته الزامات دیگری نیز وجود دارد که اگر به درستی به کار گرفته شوند می توانید قدرت را تقویت نمایید.

[در اینجا به دلیل اینکه بحث استقرار، تکنیک های پا و هماهنگی بدن مطرح است استاد یانگ در مورد تکنیک ها و هماهنگی های بدن صحبت می کنند و سخنی از بخش دیگرکه شامل الزامات درونی چنین حرکاتی است به میان نیامده است. ایشان همواره گوشزد می کنند که قدرت در ضربات و تکنیک ها دو ریشه دارد: یک ریشه ی بیرونی که در سطور بالا شرح مختصری در مورد نحوه ی به کار بستن آن بیان شد و دیگر جریان یکپارچه چی (Qi) از دان تیان (Dantian) به موقعیت مورد نیاز. ترکیب این دو اثر است که نیروی یکپارچه ی (تمام-بدنی) و قابل توجه به حرکات و ضربات بخشیده و از آن با نام جین (Jin) یاد می شود].

بنابراین، "ریشه آن در قسمت پایین پا (feet) قرار دارد، توسط پاها (legs) گسترش می یابد"، تنها بخشی از این فرآیند است و چگونگی انتقال وزن شما به صورتی هماهنگ و یکپارچه نیز اهمیت دارد. بسیاری از هنرجویان اصل "بالاتنه و پایین تنه به هم پیوسته و هماهنگ" را مطالعه کرده اند اما شاید متوجه اهمیت اساسی آن نباشند. نیت و آگاهیِ (Intent) تکنیک و وزن بدن باید هم زمان با هم برسند و این کار ساده ای نیست. زمانی که حرکت می کنید باید تمام بدن هماهنگ بوده و تنها در این صورت می توانید متمرکز شده و انرژی را از یک موضع به سمت بیرون صادر نمایید. بنابراین تمام بخش های بدن برای تقویت فرآیند صدور انرژی با هم همکاری می نمایند.

استاد یانگ جنگ دو: صحبت تنها بر سریک بخش از بدن به صورت موضعی و جدا از سایر بخش ها نیست و یا صرفا هماهنگی در اجرای حرکات. بلکه شخص باید ذهن را نیز هماهنگ نموده تا بخشی از تمامیت این فرآیند گردد.

استاد یانگ جون: اگر ما حرکات (فرم) را جدا کرده و کاربرد آنها را به صورت جداگانه و پیاپی تمرین کنیم، می توانیم به تجربه و روشنتر، نیاز به هماهنگی را جهت ظهور و بروز صحیح انرژی درک کنیم. به عنوان نمونه در تمرینات چوب می توان به وضوح دید که چگونه هماهنگ ساختن بدن به انرژی اجازه می دهد که در انتهای دیگر چوب به درستی نمود یابد. اگر هماهنگی به درستی صورت نگیرد انرژی پراکنده شده و متمرکز نخواهد شد. این در مورد فرم شمشیر (جییِن)نیز صادق است. اگر بدانید که چگونه باید این کار را به انجام رساند، انرژی به نوک شمشیر منتقل خواهد شد.

 استاد یانگ جنگ دو در حال اجرای فرم تای چی دائو، نمونه ای از یک نشست کمانی صحیح

استاد یانگ جنگ دو: بسیار روشن است، چه من و چه شخص دیگری به این شکل تمرین کنیم اگرچه حرکات یکسانی را اجرا می کنیم، تفاوت ها آشکار خواهند بود.با وجود این که ما می گوییم که همه حرکات بایستی یکسان باشند، متغیرهای بسیاری در اجراهای شخصی افراد از فرم وجود دارد.

دیو برت: بسیاری از مردم زمانی که شروع به تمرین و آموختن تای چی می کنند به اندازه ای جذب حرکات و تکنیک های دست می شوند که استقرار و فنون مربوط به پاها را نادیده می گیرند. امیدوارم که این گفتگو هنرجویان را هوشیار نموده تا از ابتدا اهمیت بیشتری برای پِی و فونداسیون قائل شوند.

استاد یانگ جنگ دو: در خصوص تکنیک های دست، اجرای صحیح حالت دستها به تنهایی بسیار مشکل است چه رسد به کاربرد تکنیک ها. برای روشن تر شدن منظورم باید بگویم که اگر آنرا درست انجام دهید آنگاه قدرت می تواند از آنجا خارج گردد. دست ها جایی است که در نهایت انرژی ظهور می یابد و اعمال می گردد. وقتی به دستان هنرجویان نگاه می کنم حالات دستانشان درست و مرتب نیست و این ظهور و بروز چی (Qi) را مشکل می سازد.

دیو برت: این می تواند موضوع گفتگو و مصاحبه ی دیگری با شما باشد. بسیار از وقتی که در اختیار ما قرار دادید سپاسگزارم.

استاد یانگ جنگ دو: یک نکته ی دیگر در خصوص دست ها و آن اینست که تنها انرژی نیست که نمود می یابد بلکه در نهایت این شِن (Shen) است که خارج می گردد. اگر آن [تکنیک دست] را به درستی درک کرده باشید چی(Qi)، شن (Shen) و جینگ (Jing) در فنون دست حاضر هستند. (دیو برت: در حین این توضیحات استاد یانگ ناگهان با چشمانی درخشان کمرش را صاف نمود و حرکت دستی را به اجرا گذاشت که تا به این لحظه ندیده بودم به این صورت آنرا اجرا نماید. حرکت و انرژی ای که در آن لحظه نمود یافت بسیار تکان دهنده و برق آسا بود).

دیو برت: من بسیار مشتاقم تا به تفصیل در این خصوص با شما صحبت کنم، اگر چه وقت زیادی از شما گرفتیم.

استاد یانگ جنگ دو: بسیار خرسندم که اینجا نشستیم و در این مسائل پایه ای کنکاش نمودیم. این بسیار خوب است. هر زمانی که بتوانید این کار را مجددا انجام دهید من استقبال می کنم. بدین سان می توانیم سطح عموم را ارتقا دهیم. دوباره این کار را انجام دهیم، چه در جنبه های عملی و نیز جنبه های نظری. نمی توان تنها به تمرین فرم پرداخت، نیاز است تا از تئوری بهره برده تا توانایی خود را ارتقا بخشیده و تمریناتمان را غنی تر بسازیم.

مقداد عبدی

اردیبهشت 1392

‎پی نوشت: شایان ذکر است مطالبی که در داخل کروشه [ ] آورده شده است استنباط نویسندگان این وبسایت می باشد که بر اساس مطالعات تطبیقی، و تجربه ی ایشان در تای چی سنتی خاندان یانگ جهت هر چه روشن تر بیان کردن مفهوم متن آورده شده است. نیز شایان توجه است که این مقاله با کسب اجازه از انجمن بین المللی خاندان یانگ ترجمه و منتشر شده است.